Zdrowie

Kleszcze i choroby odkleszczowe: objawy, profilaktyka i leczenie

goldhand.com.pl

 |  lut 24, 2025

Kleszcze to małe, ale niezwykle niebezpieczne stworzenia, które mogą przenosić groźne choroby zakaźne, takie jak borelioza czy kleszczowe zapalenie mózgu. W Polsce, aż 10-15% kleszczy jest nosicielami patogenów, co sprawia, że ich ukąszenia mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. W 2022 roku prawie 95 tysięcy osób zachorowało na choroby odkleszczowe, z czego większość przypadków dotyczyła boreliozy. Wczesne rozpoznanie objawów oraz skuteczna profilaktyka są kluczowe w walce z tymi pasożytami, a znajomość symptomów, takich jak rumień wędrujący, może być decydująca dla naszego zdrowia. Jak zatem chronić się przed kleszczami i co robić w przypadku ugryzienia?

Kleszcze i choroby przenoszone przez te pasożyty: objawy i profilaktyka

Kleszcze, choć niewielkie, stanowią poważne zagrożenie, ponieważ mogą być nosicielami groźnych chorób, takich jak borelioza, anaplazmoza, kleszczowe zapalenie mózgu czy babeszjoza. Niestety, w naszym kraju spora część tych pajęczaków przenosi te niebezpieczne zarazki, a szacuje się, że od 10 do 15 procent z nich stanowi realne zagrożenie dla zdrowia.

W 2022 roku odnotowano alarmującą liczbę 95 tysięcy przypadków chorób, których przyczyną były właśnie kleszcze. Zdecydowanie dominowała borelioza, odpowiadająca za aż 99% wszystkich zachorowań. Częstym sygnałem ostrzegawczym w przypadku tej choroby jest pojawienie się rumienia wędrującego, który występuje u 30-50% zarażonych osób.

Jak zatem skutecznie zabezpieczyć się przed kleszczami i związanymi z nimi chorobami? Kluczowe znaczenie mają następujące działania:

• stosowanie repelentów, czyli preparatów, które odstraszają te pajęczaki,
• noszenie odpowiedniego ubioru ochronnego, szczególnie podczas wycieczek do lasu czy parku,
• dokładne obejrzenie skóry po każdym powrocie do domu – regularna kontrola to fundament profilaktyki.

Jak zapobiegać ukąszeniom kleszczy?

Ochrona przed kleszczami to kwestia, której nie można lekceważyć. Ale jak skutecznie unikać ich ukąszeń? Na szczęście istnieje kilka sprawdzonych metod.

• odpowiedni strój to podstawa,
• omijaj ulubione siedliska kleszczy, takie jak wysokie trawy i gęste krzewy,
• wesprzyj się repelentami.

Po powrocie do domu poświęć chwilę na dokładne obejrzenie swojego ciała. Usuń wszelkie ślady ziemi lub roślin ze skóry i wytrzep ubrania. Regularne monitorowanie skóry jest niezwykle istotne, ponieważ ryzyko zakażenia boreliozą lub innymi chorobami odkleszczowymi wzrasta, jeśli kleszcz pozostanie w ciele dłużej niż dobę. Dlatego też, szybka reakcja i usunięcie kleszcza w krótkim czasie to klucz do uniknięcia potencjalnych problemów zdrowotnych.

Jakie są objawy zakażeń po ukąszeniu kleszcza: co powinieneś wiedzieć?

Ukąszenie kleszcza to nie tylko nieprzyjemne doświadczenie, ale również potencjalne zagrożenie dla zdrowia, ponieważ może ono skutkować przeniesieniem różnych infekcji. Wśród pierwszych symptomów zakażenia często pojawia się charakterystyczny rumień wędrujący, który występuje u mniej więcej połowy osób dotkniętych boreliozą, a konkretnie u 40 do 50 procent zarażonych.

Oprócz rumienia, infekcji mogą towarzyszyć objawy przypominające grypę, takie jak:

• gorączka,
• dreszcze,
• dokuczliwe bóle mięśni i stawów.

Te symptomy zazwyczaj dają o sobie znać w okresie od dwóch do pięciu tygodni od momentu ukąszenia przez kleszcza. Ich wystąpienie powinno skłonić do konsultacji z lekarzem, ponieważ może sygnalizować rozwijającą się infekcję wymagającą odpowiedniego leczenia.

Jak długo po ukąszeniu kleszcza mogą wystąpić objawy?

Po ukąszeniu przez kleszcza symptomy boreliozy nie pojawiają się od razu. Zwykle pierwsze objawy dają o sobie znać w ciągu 2 do 5 tygodni, choć zdarza się, że na pierwsze sygnały trzeba poczekać nieco dłużej.

Wczesna diagnoza tej choroby jest niezwykle istotna, ponieważ im szybciej zostanie ona rozpoznana, tym większe prawdopodobieństwo skutecznego wyleczenia. Dlatego też po każdym spacerze w lesie czy parku warto dokładnie obejrzeć swoje ciało. W razie zauważenia czegokolwiek niepokojącego nie zwlekaj z wizytą u lekarza.

Choroby odkleszczowe: borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu

Borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu to dwie powszechne choroby przenoszone przez kleszcze. Charakterystycznym objawem boreliozy jest rumień wędrujący, któremu często towarzyszą symptomy grypopodobne.

Z kolei kleszczowe zapalenie mózgu stanowi poważne zagrożenie, mogące prowadzić do poważnych powikłań neurologicznych.

W 2022 roku wirus kleszczowego zapalenia mózgu dotknął ponad 500 osób, z czego aż 80% wymagało hospitalizacji, co świadczy o powadze tej choroby.

Skuteczność leczenia boreliozy jest najwyższa we wczesnym stadium. Zwlekanie z terapią po ukąszeniu kleszcza znacząco utrudnia wyleczenie, dlatego kluczowa jest szybka reakcja i konsultacja z lekarzem.

Jakie są metody wczesnego rozpoznania i leczenia chorób odkleszczowych?

Kluczem do walki z chorobami przenoszonymi przez kleszcze jest ich szybkie rozpoznanie. Obserwujmy więc uważnie swoje ciało. Pojawienie się charakterystycznego rumienia wędrującego może być sygnałem boreliozy, natomiast symptomy przypominające grypę mogą wskazywać na inne infekcje. Jak postępować w takich sytuacjach?

Jeśli ukąsi nas kleszcz, warto go zabezpieczyć i poddać badaniu. Dodatkowo, jeśli zauważymy u siebie jakiekolwiek niepokojące objawy, koniecznie zgłośmy się do lekarza i wykonajmy badania krwi. W przypadku boreliozy, leczenie opiera się na antybiotykoterapii, która zazwyczaj trwa od dwóch do czterech tygodni.

Kleszczowe zapalenie mózgu to poważne zagrożenie, ale na szczęście możemy się przed nim chronić dzięki szczepieniom. W diagnostyce chorób odkleszczowych wykorzystuje się badania serologiczne, które pozwalają wykryć przeciwciała skierowane przeciwko patogenom, jakie przenoszą kleszcze. W przypadku podejrzenia boreliozy, stosuje się dwuetapowy proces diagnostyczny – najpierw wykonuje się badanie przesiewowe, a następnie test potwierdzenia. Im szybciej wykryjemy boreliozę, tym większe szanse na skuteczne wyleczenie za pomocą antybiotyków.

Sposoby diagnozowania chorób odkleszczowych są różne i zależą od konkretnego schorzenia. W przypadku:

• boreliozy, oprócz wspomnianych badań serologicznych (ELISA i Western blot) możliwe jest również zidentyfikowanie DNA krętka w płynie mózgowo-rdzeniowym,
• anaplazmozy, wymagana jest ocena zmian zachodzących w granulocytach oraz identyfikacja specyficznych przeciwciał,
• babeszjozy, diagnozę stawia się poprzez badanie mikroskopowe krwi oraz metodą PCR,
• tularemii i riketsjoz, konieczne jest zidentyfikowanie specyficznych przeciwciał oraz DNA wywołujących je patogenów.

Publikacja powstała w oparciu o artykuł dostępny na kleszcze choroba objawy.